Một số sai sót, gian lận thường gặp trong thực hiện dự án đầu tư xây dựng (Phần III)

MỘT SỐ SAI SÓT, GIAN LẬN THƯỜNG GẶP TRONG THỰC HIỆN DỰ ÁN - PHẦN III
(Ban hành kèm theo Quyết định số 03/2012/QĐ-KTNN ngày 04 tháng 04 năm 2012 của Tổng Kiểm toán Nhà nước)

III. KIỂM TOÁN BÁO CÁO QUYẾT TOÁN VỐN ĐẦU TƯ CÔNG TRÌNH HOÀN THÀNH HOẶC HẠNG MỤC CÔNG TRÌNH HOÀN THÀNH
1. Nguồn vốn đầu tư
- Hạch toán không đầy đủ nguồn vốn, áp dụng sai tỷ giá sai thời điểm dẫn đến sai lệch số dư nguồn vốn trên báo cáo của đơn vị so với số liệu của cơ quan cấp, cho vay vốn;
- Các nguồn vốn bị phân loại một cách sai lệch;
- Nguồn vốn sử dụng không đúng nguyên tắc tài chính và quyết định đầu tư;
- Nguồn vốn sử dụng không đúng mục đích.

2. Chi phí đầu tư
2.1. Đối với giá trị khối lượng xây lắp hoàn thành
- Về khối lượng:
+ Quyết toán khống khối lượng, không đúng thực tế thi công;
+ Tính toán khối lượng sai so thiết kế và bản vẽ hoàn công;
+ Tính trùng khối lượng xây lắp của công trình (thường xẩy ra ở những điểm giao);
+ Quyết toán chi phí của công trình khác;
+ Quyết toán thiếu thủ tục theo quy định;
+ Quyết toán khối lượng phải dỡ bỏ do lỗi của nhà thầu;
+ Quyết toán không trừ sản phẩm, vật tư thu hồi;
+ Quyết toán khối lượng phát sinh do lỗi của nhà thầu tính thiếu trong hồ sơ dự thầu đã được thể hiện trong hồ sơ mời thầu và hồ sơ thiết kế;
+ vv…
- Về đơn giá:
+ Áp dụng sai giá khu vực, giá trúng thầu hoặc đơn giá công trình;
+ Áp dụng sai hệ số vận chuyển, hệ số điều chỉnh giá;
+ Vật tư đưa vào công trình không đúng chủng loại quy định;
+ Tính sai khối lượng vật liệu được tính chênh lệch giá do áp dụng sai định mức;
+ Áp dụng sai thời điểm được quy định tính chênh lệch giá…;
+ Áp dụng sai chỉ số trượt giá: sai nguồn chỉ số, sai thời điểm.
- Các khoản phụ phí:
+ Tính sai định mức quy định;
+ Tính phụ phí xây lắp trên giá trị thiết bị đưa vào lắp đặt;
- Tính sai số học về giá trị quyết toán.

2.2. Đối với chi phí thiết bị hoàn thành:
- Thiết bị không đảm bảo tính năng kỹ thuật và chất lượng và xuất xứ theo yêu cầu;
- Số lượng thiết bị, phụ tùng thay thế không đầy đủ như quy định trong hợp đồng;
- Áp dụng sai tỷ giá ngoại tệ đối với thiết bị nhập ngoại;
- Thiếu thủ tục thanh toán, chứng từ không hợp lệ hoặc thanh toán sai chế độ về: chí phí kho bãi, kiểm tra hàng hoá tại cảng, cước phí vận chuyển, chi phí bảo hành bảo dưỡng thiết bị…;
- Phân bổ chi phí vận chuyển, bảo quản, bảo dưỡng thiết bị vào từng tài sản cố định không đúng;
- Thanh toán các nội dung không có trong hợp đồng;
- vv.

2.3. Đối với chi phí khác
- Khối lượng khảo sát tính sai, tính khống khối lượng;
- Chi phí khác tính theo định mức: Đơn vị áp dụng sai tỷ lệ phần trăm quy định, xác định các căn cứ để tính chưa đúng, vận dụng sai lệch hoặc lẫn lộn giữa các loại chi phí xây lắp, thiết bị, kiến thiết cơ bản khác;
- Chi phí chưa có quy định về định mức như: Không có dự toán hoặc dự toán không được cấp có thẩm quyền phê duyệt;
- Chi phí đền bù giải toả mặt bằng không đúng với khối lượng thực tế, đền bù sai diện tích đất, sai đơn giá, tiền đền bù không được thanh toán đầy đủ đến tay người dân được đền bù, thanh toán cho cả diện tích đất công cộng, xác định sai cấp nhà, loại đất, …;
- Các chứng từ chi phí không hợp lệ, quyết toán vượt giá trị hợp đồng đã ký kết;
- Quyết toán trùng các khoản chi phí;
- Không ghi thu hồi giá trị sản phẩm thu được trong thời gian sản xuất thử hoặc thu hồi giá trị phế liệu sau đầu tư;
- Áp sai thuế suất; thanh toán cho nhà thầu có thuế nhưng nhà thầu xuất hoá đơn không thuế;
- Quyết toán tiền bảo hiểm công trình nhưng thực tế không mua;
- Nhận tiền bồi thường bảo hiểm công trình nhưng không giảm chi phí công trình;
- Tính và phân bổ lãi vay đầu tư không đúng quy định;
- Không nộp ngân sách nhà nước các khoản cho thuê trụ sở, thiết bị, tài sản;
- vv.

3. Chất lượng và tiến độ công trình
- Chất lượng:
+ Sai sót trong khảo sát, thiết kế làm ảnh hưởng đến chất lượng sử dụng;
+ Thi công không đảm bảo quy trình kỹ thuật và yêu cầu của dự án; sử dụng nguyên vật liệu không đúng tiêu chuẩn dự án... làm ảnh hưởng chất lượng công trình;
+ Quản lý thi công không tốt, không phát hiện và kịp thời xử lý sai sót làm ảnh hưởng tới chất lượng.
- Tiến độ:
Nguyên nhân chậm tiến độ:
+ Do năng lực nhà thầu không đảm bảo: huy động máy móc thiết bị không đúng theo hồ sơ thầu; năng lực tài chính không đáp ứng; năng lực quản lý kém...;
+ Do nhà thầu cố tình kéo dài để có lợi trong thanh toán;
+ Do năng lực quản lý của tư vấn và chủ đầu tư;
+ Do công tác khảo sát thiết kế không phù hợp dẫn tới phải thay đổi bổ sung nhiều nội dung...;
+ Do biến động về giá lớn;
+ Do các điều kiện bất khả kháng.

4. Chi phí đầu tư tính vào giá trị công trình
- Những thiệt hại về chi phí vật tư, thiết bị do bên B phải chịu lẫn lộn vào chi phí đầu tư thực hiện xin huỷ bỏ của Chủ đầu tư;
- Tính sai khối lượng xin huỷ bỏ;
- Các sai sót khác đã nêu trong phần kiểm toán vốn đầu tư thực hiện;
- vv.

5. Giá trị tài sản bàn giao cho sản xuất sử dụng
- Những dự án đầu tư thực hiện trong nhiều năm, việc quy đổi giá rất khó khăn phức tạp nên dễ bị tính sai;
- Nhiều loại tài sản khó phân loại là tài sản cố định hay tài sản lưu động nên thường bị lẫn lộn;
- Bỏ sót giá trị đầu tư nhận bàn giao của các dự án khác trong quá trình đầu tư hoặc bỏ sót đối tượng bàn giao tài sản đầu tư.

6. Kiểm toán tình hình công nợ và vật tư, thiết bị tồn đọng
- Công nợ thiếu cơ sở để xác định tính chính xác;
- Đơn vị (hoặc cá nhân) có nợ đã giải thể, thay đổi tổ chức bộ máy… không nắm được tình hình công nợ hoặc không có khả năng thu nợ;
- Vật tư, thiết bị tồn đọng không được kiểm kê, đánh giá lại và quản lý chặt chẽ.

Xem thêm các phần I, II, III